Ευρώπη και κρίση (2)

Back to basics

Το 2% λοιπόν της ζώνης του ευρώ, η ελληνική οικονομία δηλαδή, αποτελεί αρκετό παράγοντα για να τεθεί ολόκληρο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα σε κίνδυνο διάλυσης. Και δεν κινδυνολογώ ακατάσχετα, διότι αν το ευρώ καταρρεύσει ως ο συνδετικός κρίκος των ευρωπαϊκών οικονομιών, τότε ούτε πολιτική ούτε οικονομική ούτε κανενός είδους ενοποίηση μπορεί να υπάρξει. Το όραμα του κάθε υγιώς σκεπτόμενου Ευρωπαίου πολίτη, να λειτουργεί σε ένα κοινό περιβάλλον και να αισθάνεται πιο δυνατός απέναντι στις ΗΠΑ, τη Ρωσία ή την Κίνα, θα πάει στράφι, γιατί ευκαιριακές μικροπολιτικές σκοπιμότητες σε διάφορες χώρες απομάκρυναν τους ηγέτες από τα μεγάλα ζητούμενα.

Από αυτή τη στήλη, την περασμένη βδομάδα, επισημάνθηκε η αποδεδειγμένη στον χρόνο ικανότητα των ευρωπαϊκών μηχανισμών να διαχειρίζονται την ευημερία, αλλά και η αναπάντεχη αδυναμία τους να αντιμετωπίσουν την οικονομική δυσπραγία και την εξωτερική πρόκληση. Μόνο η προοπτική δε να πάθει η ελληνική κρίση «μετάσταση» στην Πορτογαλία, την Ισπανία ή την Ιταλία, αποτελεί τον χειρότερο δυνατό εφιάλτη. Πόσο μάλλον, όταν ο κίνδυνος αυξήθηκε από λανθασμένους χειρισμούς παραγόντων εντός της Ευρώπης.

Μπορεί ο καθένας να ρίξει ευθύνες σε διάφορους παράγοντες. Στην ευρωσκεπτικιστική Βρετανία, όπου οι πολιτικοί αρχηγοί σφάζονται στις τηλεμαχίες για το θέμα της Ε.Ε., θέτοντας ακόμη και την ίδια τη συμμετοχή σε αμφιβολία. Στη Γαλλία, όπου ο κ. Σαρκοζί βλέπει τον πρόεδρο του ΔΝΤ, κ. Στρος-Καν, ως έναν οιονεί πολύ επικίνδυνο αντίπαλο. Στην ισπανική προεδρία, που έχει να αντιμετωπίσει ανεργία 20% και τον φόβο της δικής της κρίσης.

Και ασφαλώς στην «ατμομηχανή» Γερμανία, όπου η κ. Μέρκελ λύγισε μπροστά στην εσωτερική πίεση και για να αποκομίσει – όπως νόμιζε – όφελος στις εκλογές, κατέληξε να δίνει το ένα χαστούκι μετά το άλλο στην προσπάθεια της Ελλάδας να πείσει τις αγορές, να εκτίθεται τελικά στο εσωτερικό και να θέτει την Ευρωζώνη σε κίνδυνο. Ο Επίτροπος κ. Αλμούνια πολύ εύστοχα σημείωσε ότι «από την αρχή του έτους η Ευρωπαϊκή Ένωση αντέδρασε παίρνοντας την μπάλα και αλλάζοντας πάσες, αλλά χωρίς να βάζει γκολ». Ή βάζοντας και αυτογκόλ, θα προσέθετα.

Ποιος φταίει λοιπόν; Η αδυναμία του ευρωπαϊκού πολιτικού οικοδομήματος έγκειται στην ανεπάρκεια των Ευρωπαίων ηγετών να βάλουν την Ένωση πάνω από σκοπιμότητες ή στην ανεπάρκεια των θεσμών της να διαθέτουν στέρεα και αναγνωρισμένη κοινή ηγεσία;

Ανεπιφύλακτα θεωρώ ότι το μεγάλο υστέρημα είναι το δεύτερο. Διότι ο ηγέτης κάθε κράτους εκλέγεται από τους πολίτες της χώρας του και σε αυτούς οφείλει να λογοδοτεί πάνω απ’ όλα. Η ηγεσία της Ευρώπης από ποιους εκλέγεται; Σε ποιους λογοδοτεί; Ποιων τα συμφέροντα καλείται πρώτα να εξυπηρετήσει; Ποια είναι η δημοκρατική της νομιμοποίηση από την ώρα που δεν περνά μέσα από τους πολίτες; Και γιατί να μη νιώθουν οι λαοί όλη αυτή την απόσταση από τα γυάλινα κτήρια του μικρόκοσμου των Βρυξελλών, όταν δεν επιλέγουν αυτούς που τα στελεχώνουν και οι οποίοι καθορίζουν σε σημαντικό βαθμό τη ζωή τους;

Τόσο η προσπάθεια του συντάγματος που απέτυχε, όσο και η συνθήκη της Λισαβόνας που πέρασε, δεν μείωσαν την απόσταση, ούτε κάλυψαν το κενό ηγεσίας. Οι θεωρίες ότι οι πολίτες εμπλέκονται εμμέσως μέσα από αρμοδιότητες του Κοινοβουλίου, μάλλον τον γέλωτα προκαλούν. Το σύστημα απέτυχε και εκτέθηκε ανεπανόρθωτα, όταν πολιτικοί με καλά υπαλληλικά προσόντα, όπως ο συμπαθής κ. Ρομπέι, επιχείρησαν να φορέσουν προεδρικό μανδύα. Αυτός πού είναι άραγε τόσους μήνες;

Η ανάγκη εκλελεγμένης ηγεσίας, που να βάζει την Ε.Ε. πάνω απ’ όλα, φάνηκε στην κρίση περισσότερο παρά ποτέ. Να ψηφίζεται δηλαδή από όλους τους Ευρωπαίους, ηγέτης που να τους αντιπροσωπεύει με επαρκείς εξουσίες στους κοινούς θεσμούς.

Και αν τα κράτη έχουν δίκαιο να ανησυχούν για λαϊκισμούς και ποδηγέτηση σε βαθμό ανεπίτρεπτο εντός μιας ένωσης χωρών, αυτό θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί στα πλαίσια ενός συστήματος που να προσομοιάζει στην προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία. Εκεί όπου οι πολίτες θα εκλέγουν απευθείας «πρωθυπουργό» και οι Ευρωπαίοι ηγέτες «πρόεδρο» με μεγάλες δυνατότητες αρνησικυρίας. Είναι ίσως ο μόνος δρόμος, για όσους πιστεύουμε πραγματικά στο ισχυρό κοινό οικοδόμημα.