Ευρώπη σε κρίση

Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα ξεκίνησε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ως μια εμπορική συνεργασία μεταξύ χωρών που προχώρησαν αργότερα σε κατάργηση των τελωνείων μεταξύ τους και άνοιξαν τις πόρτες και σε άλλους, για να δημιουργήσουν την ΕΟΚ. Οι Ευρωπαίοι οραματιστές βρήκαν τότε την ευκαιρία να θέσουν σε εφαρμογή το όνειρο της ευρωπαϊκής πολιτικής ένωσης.

Μια πορεία που καταπολεμάτε συστηματικά από τα δύο άκρα: Από τη μια τους Ακροδεξιούς και τους κομμουνιστές, που σε μια περίεργη συμμαχία ευρωσκεπτικισμού βλέπουν συνωμοσίες και φαντάσματα εις βάρος των λαών. Από την άλλη, τους αρρωστημένους ευρωλάγνους, που ουτοπικά θεωρούν ότι για χάρη της πολιτικής ένωσης μπορούν να ισοπεδωθούν τα πάντα και να εξαφανιστούν ως διά μαγείας οι ιδιαιτερότητες και τα μοναδικά χαρακτηριστικά που ο κάθε λαός έκτισε μέσα από τους αιώνες της ιστορίας του.

Η Ευρώπη, από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά, δεν αντιμετώπισε στο εσωτερικό τις σημαντικές αναταραχές μεταξύ κρατών, για να δοκιμαστεί. Στις δύο περιπτώσεις που κλήθηκε να διαχειριστεί καταστάσεις, στους πολέμους της Γιουγκοσλαβίας και του Ιράκ, η Ένωση απέτυχε παταγωδώς να έχει κοινή πολιτική. Με το βλέμμα στραμμένο κατά προτεραιότητα στις εμμονές των ΗΠΑ, μεγάλος αριθμός χωρών πούλησαν εν μία νυχτί την κοινή εξωτερική πολιτική – έστω και αν οι δύο περιπτώσεις δεν τους αφορούσαν άμεσα – φέρνοντας ανεπανόρθωτο πλήγμα αξιοπιστίας.

Σε όλα αυτά τα χρόνια, η Ευρώπη βίωνε κατά κόρον οικονομική ανάπτυξη και πρόοδο. Στη διαχείριση της ευημερίας, η Ένωση αποδείχθηκε εξαιρετικά ικανή. Με κοινές πολιτικές, με συμφωνημένες συνθήκες που επέβαλλαν την ελάχιστη εξέλιξη και εκσυγχρονισμό, με υψηλό αίσθημα ευθύνης στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και των δικαιωμάτων των καταναλωτών. Στις πλείστες των περιπτώσεων, οι απαιτήσεις συμφωνιών, όπως εκείνης του Μάαστριχτ, δεν ήταν παραλογισμοί του μικρόκοσμου των Βρυξελλών, αλλά στόχοι που θα έπρεπε ούτως ή άλλως να υπάρχουν για κάθε χώρα.

Η ικανότητα της Ε.Ε. στον χειρισμό του πλούτου πόρρω απέχει όμως από τη δυνατότητα αντιμετώπισης της οικονομικής δυσπραγίας. Με το πρόσφατο παράδειγμα της Ελλάδας, αποτελεί κατά τη γνώμη μου όνειδος, ακόμη και η δυνατότητα της Ένωσης να διαχειρίζεται την οικονομία.

Να ξεκαθαρίσουμε λίγο τα πράγματα. Έχουν προφανές και αδιαμφισβήτητο δίκαιο όσοι κατηγορούν το πολιτικό σύστημα της Ελλάδας για κακοδιαχείριση και προσπάθεια εξαπάτησης των ευρωπαϊκών θεσμών. Όπως και για την έφεση να σκορπά δανεικά, να επιτρέπει διασπάθιση και να διογκώνει τον δημόσιο τομέα. Η αντίληψη του βολέματος στο Δημόσιο ή της οικονομικής εξάρτησης από αυτό, που επικράτησε ακόμη και σε προοδευτικούς και ικανούς ανθρώπους, ήταν μονόδρομος προς την αποτυχία. Μπορεί ακόμη να έχει δίκιο η Ελλάδα, όταν φωνάζει για την ανάγκη της να υπερασπίζεται μόνη τα σύνορα από λαθρομετανάστες και γείτονες, αλλά το ότι είναι η ίδια η χώρα που φέρει το μεγαλύτερο μερίδιο της ευθύνης αποτελεί θέσφατο.

Θα πρέπει όμως, την ίδια στιγμή, να αξιολογηθεί το πώς η Ευρώπη διαφυλάσσει το οικοδόμημά της έναντι της απειλής που προκύπτει από την κακή κατάσταση στην οποία έχει περιπέσει μια μικρή χώρα-μέλος. Απειλή που απευθύνεται πρώτα απ’ όλα στην ίδια την πορεία του ευρώ, της μεγαλύτερης ευρωπαϊκής επιτυχίας και του κυριότερου οχήματος ενοποίησης.

Το ευρώ αποτελεί τη συνέχεια του γερμανικού μάρκου. Οι γερμανικές τράπεζες αποτελούν τον μεγαλύτερο δανειστή της Ελλάδας, με κοντά στα 40 δισ. χρέος. Ωστόσο, η μικροπολιτική κατάσταση της Γερμανίας ήταν αρκετή για να θέσει ακόμη και το οικονομικό οικοδόμημα σε κίνδυνο και να στείλει την Αθήνα στο ΔΝΤ, ξεγυμνώνοντας και άλλο τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς ελέγχου.

Ο μόνος μηχανισμός που αντιμετώπισε με σταθερή πολιτική και σθένος την κρίση ήταν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ο μόνος ευρωπαϊκός θεσμός δηλαδή που έχει ηγεσία. Γιατί όλοι οι υπόλοιποι δείχνουν καθημερινά το έλλειμμα εξουσίας και το πόσο ευάλωτοι είναι. Επαναφέροντας επιτακτικά την ανάγκη να υπάρχει στην Ένωση, νομιμοποιημένη με την ψήφο των πολιτών ηγεσία. Αυτό είναι που πρέπει πρώτα να ζητά ο καθένας που πιστεύει στο κοινό οικοδόμημα. Γιατί αλλιώς κανείς δεν θα βάλει ποτέ σε προτεραιότητα την ίδια την Ευρώπη, δικαιώνοντας τα άκρα που την καταπολεμούν.