Μα ποιοι είναι αυτοί δίπλα από τον Atlee;
Ενδιαφέρουσα Άποψη – του Mιχάλη Περσιάνη*
Το 1945, ο Winston Churchill έχασε τις εκλογές από κάποιον Atlee. Νομίζω το μικρό του ήταν Clement, αλλά πραγματικά, ποιόν νοιάζει; Όταν ο νέος πρωθυπουργός έφτασε στην Downing Street για να πάρει ας πούμε, τα κλειδιά της οικίας, ο Churchill είχε πει: «Έφτασε ένα άδειο ταξί, και κατέβηκε ο Atlee». Αργότερα τον κορόιδευε πως ήταν «αρνί με προβιά αρνιού».
Αυτός ο μέτριος, άσημος, ανθρωπάκος, χάθηκε στα αλμανάκ και δεν άφησε πίσω του τίποτε το αξιόλογο. Ήταν η αποθέωση της μετριότητας. Κι όμως, άσχετα με το πόσο μέτριος αποδείχθηκε, κατάφερε να γίνει πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας νικώντας τον «πατέρα της νίκης» στις εκλογές, μόλις μήνες μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Πόσοι μπορούν να πουν πως κατάφεραν κάτι τόσο σπουδαίο;
Στην πολιτική, οι μετριότητες πολλές φορές καταφέρνουν να λάβουν θέσεις και καρέκλες – ακόμα και να νικήσουν εκλογές με την παθιασμένη αγάπη του λαού. Αλλά δεν αφήνουν πίσω τους κάτι το ουσιαστικό. Η μετριότητά τους συχνά φαντάζει ως μνημειώδης.
|
Ο πολιτικός που έχει επιλεγεί από την μοίρα του και όχι την μετριότητα, διερωτάται γιατί τον μισούν τίμιοι και έξυπνοι άνθρωποι… |
Σήμερα, ενώ τα κόμματα ανεβάζουν στροφές στις προεκλογικές τους μηχανές και στα εσωτερικά τους μέτωπα αρχίζουν τα άγρια (συνήθως πισώπλατα) κτυπήματα, καλό θα ήταν να θυμόμαστε πως υπάρχουν δύο ειδών πολιτικοί: Εκείνοι που έχουν ένα αίσθημα ευθύνης και που κατανοούν τα ηθικά διλήμματα της πολιτικής, και εκείνοι που απλά γνωρίζουν πώς να παίζουν το παιγνίδι και να κάθονται στις καρέκλες.
Διότι τα διλήμματα συνήθως είναι άλυτα. Θέτουν αντιμέτωπες ηθικές αρχές που δεν είναι συγκρίσιμες αλλά είναι εξίσου σημαντικές και -σε τελική ανάλυση- ασυμβίβαστες. Η αναλύσεις του Max Weber και του Isaiah Berlin είναι μάλλον καταθλιπτικές. Σκεφτείτε την πιο κάτω -αληθινή- ιστορία.
Οι Ναζί στον πόλεμο χρησιμοποιούσαν ένα αδιαπέραστο σύστημα, την μηχανή Enigma, για να κρυπτογραφούν τα μηνύματά τους. Έτσι, μπορούσαν ελεύθερα να επικοινωνούν με την αεροπορία και τα υποβρύχιά τους και να οργανώνουν επιθέσεις που σχεδόν διέλυσαν του Άγγλους και βύθιζαν τα πάντα στον Ατλαντικό. Οι Βρετανοί, όμως, οι οποίοι είχαν μαζέψει τα μεγαλύτερα κεφάλια των Μαθηματικών στο Bletchley Park, κατάφεραν να σπάσουν τον κώδικα. Ήταν ένας θρίαμβος των επιστημόνων τους, που ουδείς πίστευε πως θα ήταν δυνατός. Τώρα, γνώριζαν πού βρίσκονται και τι κάνουν τα αεροσκάφη της Luftwaffe και τα U-boats (υποβρύχια) των Γερμανών.
Μερικές ώρες μετά το σπάσιμο του κώδικά ο Churchill ενημερώθηκε πως οι Γερμανοί ετοίμαζαν αεροπορική επίθεση στη βιομηχανική πόλη του Coventry. Η ολονύκτια επίθεση θα κατέστρεφε 60,000 κτήρια και θα σκότωνε εκατοντάδες πολίτες, κυρίως γυναικόπαιδα. Ο Churchill φοβήθηκε πως οι Γερμανοί θα υποψιαστούν ότι ο κώδικας έσπασε, και διέταξε να μην γίνει τίποτε: Ούτε μετακινήσεις αμάχων, ούτε επίθεση από την RAF. Μάλιστα, απομάκρυνε αντιαεροπορικά. Οι εκτιμήσεις για ζημιές και θύματα από το «blitz του Κόβεντρυ», βγήκαν αληθινές.
Ωστόσο, χάρη στην αποκωδικοποίηση του Enigma –και την άγνοια των γερμανών, οι οποίοι συνέχισαν να το χρησιμοποιούν- κερδήθηκε η μάχη του Ατλαντικού και η Μάχη της Αγγλίας, που εν πολλοίς έκριναν την έκβαση του πολέμου.
Το δίλημμα δεν είχε σωστή και λάθος απόφαση, μόνο δύο «λάθος» επιλογές, και ο κ. Churchill έπρεπε να επιλέξει μεταξύ τους: Να αποκαλύψει στους Γερμανούς το σπουδαιότερο όπλο των Συμμάχων, ή να θυσιάσει μια ολόκληρη πόλη για να το προστατέψει;
Σημασία δεν έχει τόσο η τελική απόφαση, αλλά το κατά πόσον ο άνθρωπος που καλείται να αποφασίσει, αντιλαμβάνεται πόσο θολωμένα είναι τα νερά της ηθικής. Ένας από τους λίγους μεγάλους άντρες της πολιτικής μας ζωής, είχε πει κάποτε πως οι πολιτικοί, όταν προσπαθούν πάντοτε να κάνουν το σωστό, οφείλουν να διερωτούνται: Αφού κάνω το σωστό, τότε γιατί υπάρχουν τόσοι έντιμοι και έξυπνοι πολίτες που με μισούν;
Αυτοί πάντοτε θα υπάρχουν, από την στιγμή που δραστηριοποιείται κάποιος σε μια δημοκρατική πολιτεία. Αλλά κάπου εδώ τίθεται για όλους μας το ερώτημα: Σύντομα θα είμαστε όλοι στο μέσο μιας προεκλογικής εκστρατείας, με τραβηγμένα τα μαχαίρια, με κόντρες και αλληλοκατηγορίες και με κρυφές αλλά ξεκάθαρες υποσχέσεις για ρουσφέτια.
Αν μπορέσουμε εμείς, ως ψηφοφόροι, να σταθούμε στο ύψος μας και να διερωτηθούμε ποιοι είναι εκείνοι οι έντιμοι υποψήφιοι που ανησυχούν γιατί να τους μισούν τίμιοι και έξυπνοι άνθρωποι, τότε ίσως διορθώσουμε λίγο την κατάσταση. Wishful thinking, ίσως, αλλά ίσως, λέω, να κάνουμε έτσι μια κίνηση εις βάρος της μετριότητας που μας περιτριγυρίζει και να αποφύγουμε τους Atlee…
* Ο Μιχάλης Περσιάνης είναι υπεύθυνος οικονομικού ρεπορτάζ της εφημερίδας “Η Καθημερινή”. Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο προσωπικό του blog http://fortheisland.wordpress.com