Ο Πρόεδρος Χριστόφιας σιγά-σιγά εμφανίζεται και πάλι στο προσκήνιο να κάνει καθημερινά δηλώσεις, όπως τον είχαμε συνηθίσει. Και ως είθισται, μετά από κάθε δήλωσή του προκύπτουν ένα σωρό ζητήματα.
Σήμερα σκέφτηκα να μην ασχοληθώ με την ουσία των προεδρικών τοποθετήσεων, αλλά με τον τρόπο που μιλά για τον ίδιο και το έργο του. Διότι ακούγοντας τον προχτές να εκθειάζει τον εαυτό του σε τρίτο πρόσωπο λες και μιλάει για κάποιον άλλο, θέλησα να μελετήσω σοβαρά το τι μπορεί να σημαίνει αυτός ο τρόπος αναφοράς. Το φαινόμενο άλλωστε, παρουσιάζεται ολοένα και συχνότερα, πλαισιώνοντας την γνωστή από παλιά τακτική της «νοικοκυράς σε απόγνωση», του ανθρώπου δηλαδή που είναι κρίμα και του φταίνε όλοι οι άλλοι για τα δικά του προβλήματα.
Αφορμή για όλα αυτά, υπήρξε δήλωση του Προέδρου στη Λεμεσό, μετά από συνάντηση του με τον γ.γ του ΣτΕ Jagland, και τον υπουργού Εξωτερικών της Ουκρανίας, Gryshchenko. Οι δύο αξιωματούχοι προέβησαν σε καλές τοποθετήσεις για την Κύπρο. Παραθέτω τις αναφορές αυτούσια:
|
Τι κάνει άραγε κάποιον να μιλάει για τον εαυτό του στο τρίτο πρόσωπο; |
«Έξω πάμε πολύ καλά. Είναι μέσα που δεν βρίσκουμε κοινή γλώσσα και συνεννόηση, είναι μέσα που τίποτε καλό δεν κάνει ο Πρόεδρος (1). Έξω όλοι λένε ότι κάνει πολλά καλά ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας (2) και ως Κυπριακή Δημοκρατία, την οποία εκπροσωπεί (3) στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και στο ΣτΕ και στο διεθνή οργανισμό και παντού. Βλέπετε τη στάση που τηρούν χώρες μέλη του Σ.Α., μη Μόνιμα Μέλη του Σ.Α., χώρες μέλη της Ευρώπης και της Ε.Ε., του ΣτΕ, σε ό,τι αφορά ακριβώς τις προσπάθειές μας για ανεύρεση φυσικού αερίου. Ακόμα και για τούτο μπορεί να έχουμε κριτική.
Είμαι πολύ πικραμένος, γιατί να μην είμαι. Έχουμε ένα Πρόεδρο (4) που είναι ευαίσθητος, αλλά έχουμε και ένα Πρόεδρο (5) ο οποίος υπερασπίζεται το Σύνταγμα και βασικές αρχές και αυτό το μήνυμα θέλω να το δώσω με σαφήνεια. Κάποιοι, δυστυχώς, μόνο από έξω εκτιμούν τις προσπάθειές μας και τη συνέπειά μας και τον αγώνα μας για εξεύρεση λύσης του κυπριακού προβλήματος. Ο υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας προεδρεύει του Συμβουλίου των υπουργών και υπό αυτήν του την ιδιότητα, αλλά και υπό την ιδιότητα μιας φίλης χώρας την οποία ο Πρόεδρος (6) έχει επισκεφθεί πρόσφατα, έχουν ληφθεί συγκεκριμένες αποφάσεις για την παραπέρα ανάπτυξη των παραδοσιακά φιλικών μας σχέσεων».
Έξι φορές αναφέρθηκε ο Δημήτρης Χριστόφιας σε αυτό τον «Πρόεδρο», λες και δεν ήταν για τον Δημήτρη Χριστόφια που μιλούσε! Αν ξαναδιαβάσετε τη δήλωση μάλιστα, προσποιούμενοι ότι δεν ξέρετε από ποιον προέρχεται, θα είστε βέβαιοι ότι αυτή έγινε από υπουργό ή ηγετικό στέλεχος του ΑΚΕΛ. Όχι όμως.
Ερευνώντας το θέμα με τη βοήθεια και φίλων -πολύ περισσότερο ειδικών- ανακάλυψα ότι το φαινόμενο είναι καταγεγραμμένο και στην αγγλική ονομάζεται «illeism», από το λατινικό ille (αυτός) και το -ism (όπως egoism).
H Elsa Ronningstam, καθηγητής στο Harvard Medical School εξηγεί το φαινόμενο ως ακολούθως: «Αναφερόμενος στον εαυτό σου στο τρίτο πρόσωπο δημιουργείται απόσταση μεταξύ του “εγώ” και του “αυτός”. Έτσι, εάν έχεις υπερβολική άποψη του πόσο μεγάλος και άξιος είσαι, χρησιμοποιείς αυτή την απόσταση για να κάνεις τον εαυτό σου και την αξία σου ακόμα μεγαλύτερη». Τα παραδείγματα πολλά στην παγκόσμια ιστορία.
«Ο σύντροφος Στάλιν ενημερώθηκε ότι…» έλεγε ο Ιωσήφ Στάλιν αναφερόμενος στον εαυτό του. Με παρόμοιο τρόπο μιλούσαν ο Στρατηγός Ντε Γκολ, ο Μπομπ Ντόουλ, ο Σαλβαντόρ Νταλί, ο Πελέ και ένα σωρό άλλοι. Το παράδειγμα που πλησιάζει περισσότερο στον κ. Χριστόφια ήταν ο Ρίτσαρντ Νίξον, που πάντα αναφερόταν στον εαυτό του ως «ο Πρόεδρος». Ιστορικότερη όμως περίπτωση ήταν ο Ιούλιος Καίσαρας, που έγραψε για τον πόλεμο της Γαλατίας με τον εαυτό του να παρουσιάζεται ως κάποιος τρίτος: «Ο Καίσαρας κοιτάει τον θεό κατάματα και ο θεός ανοιγοκλείνει νευρικά τα μάτια» αναφέρει…
Πού είναι λοιπόν το κακό με τον δικό μας; Ότι σε όσα παραδείγματα και αν έψαξα, δεν βρήκα πουθενά αυτή τη μορφή μεγαλομανίας να συνδυάζεται με την προσπάθεια να προκληθεί λύπηση και να γίνεται επίκληση πίκρας και ευαισθησίας. Νομίζω έχουμε την παγκόσμια πρωτοτυπία. Σκεφτήκατε ποτέ εσείς τον Ιούλιο Καίσαρα να το παίζει «καημένος»;
Φίλε Μιχάλη, το άρθρο σου κεντρίζει το ενδιαφέρον και αγγίζει μεν εύστοχα ένα θέμα, αλλά νομίζω η σημειολογική ανάλυση δεν εμβαθύνει σε βαθμό που να βγαίνει ασφαλές νόημα. Έτσι στα γρήγορα να πω τα εξής: 1) Το φαινόμενο μπορεί να εξηγηθεί και άλλωσπως με τρόπο που η χρήση τρίτου προσώπου να είναι πιο υγιής από ό,τι είμαστε έτοιμοι να παραδεχτούμε (αλλά ενδεχομένως να εξηγείται και με πιο ανθυγιεινούς τρόπους…είναι πολύπλοκο φαινόμενο). 2) Η εξήγηση που υιοθετείς, της καθηγήτριας Έλσας Ρόννινγκσταμ νομίζω έχει επιλεγεί βιαστικά (π.χ. με ενα απλό Google-search), και αυτό φαίνεται στο τέλος του άρθρου στην αποτυχία της εξήγησης με βάση το μοντέλο που υιοθετείται στην αρχή, του “illeism”, επειδή 3) ακροβατικά γίνεται η προσπάθεις σύνδεσης “μεγαλομανίας” με “αυτολύπησης”, στην προσπάθειά σου να παραμείνεις συνεπής σε προηγούμενές σου ανεξάρτητες αναλύσεις (“νυκοκοιράς σε απόγνωση”). Στο τέλος παραμένει η απορία του γιατί ο Χριστόφιας μιλά στο τρίτο πρόσωπο, και καλά έκανες που το έθιξες και προσέφερες μια πρώτη προσπάθεις εξήγησης του φαινομένου…
Φίλε Χρίστο, δεν είχα σκοπό να εμβαθύνω και όπως πολύ σωστά επισημαίνεις στο τέλος, έκανα μια πρώτη προσπάθεια εξήγησης του φαινομένου. Την σύνδεση “μεγαλομανίας” και “αυτολύπησης” δεν την κάνω εγώ, αλλά η συμπεριφορά πολλές φορές του προέδρου. Στις περιπτώσεις illeism που έχουν καταγραφεί από ιστορικές προσωπικότητες, δεν μπόρεσα να σκεφτώ κάποιον που θα μπορούσε να επενδύει στο να τον λυπούνται. Για την “στρατηγική του καημένου” άλλωστε, που δεν ακολουθεί μόνο ο κ. Χριστόφιας αλλά πολλοί Κύπριοι πολιτικοί, έχω γράψει αρκετές φορές στο παρελθόν.